verslavingskunde voor de fysiotherapeut
Fysiotherapie en de patiënt met klachten èn een verslaving….
Natuurlijk zegt iedere fysiotherapeut achteraf over zijn opleiding: Ik had veel meer moeten leren over het vakgebied waar ik nu in terecht ben gekomen. En toch: ik denk dat ik echt veel te weinig stil heb leren staan bij verslaving. Alleen al het feit dat je er naar kunt vragen. Beter gezegd, dat je er naar kunt leren vragen, want dat gaat vaak niet helemaal van zelf. “Gewoon” te vragen aan jouw klanten: hoeveel drinkt u gemiddeld per week, dat blijkt ineens helemaal niet zo “gewoon”. Stil staan bij de manier waarop gestoorde bewegingspatronen of herhaalde vallen, ondervoeding en neurodegeneratie een rol zou kunnen spelen bij het ontstaan van de klachten en jezelf de vraag stellen of het gebruik misschien overmatig is, dat is iets dat we onszelf vaak niet hebben aangeleerd. Beschadigingen van longen overbelasting van hart door gebruik van uppers, spanningsklachten omdat slechts nog ontspannen kan worden met behulp van downers: het zijn allemaal dingen die we misschien wel als professionals wat meer in het achterhoofd zouden kunnen meenemen en waar je me gerust naar kan vragen als je met vragen zit. Vragen waar we het ook met onze klanten meer over zouden kunnen hebben. Vragen als:
- drinkt (slikt/snuift/rookt spuit) u wel eens meer dan u van plan was,
- heeft u wel eens geprobeerd te minderen, en dat dat dan niet lukte,
- denkt u dat er een verband zou kunnen zijn tussen middelengebruik en uw klachten, of tussen de kater en uw klachten?
- maken anderen zich wel eens zorgen over jouw inname/gebruik?
Het zijn simpele vragen die je makkelijk -ook tussendoor- kunt stellen, die al gelijk een schat aan informatie op kunnen leveren als je daar een beetje over na hebt leren denken.
| CAGE-vragenlijst | |
|---|---|
| ja/nee | Heb je de afgelopen 12 maanden wel eens het gevoel gehad dat je minder zou moeten drinken(slikken/snuiven/roken)? |
| ja/nee | Ben je de afgelopen 12 maanden wel eens geïrriteerd geweest doordat mensen commentaar hadden op jouw (alcohol)gebruik? |
| ja/nee | Heb je jezelf in de afgelopen 12 maanden wel eens schuldig of slecht gevoeld over je (alcohol)gebruik? |
| ja/nee | Heb je de afgelopen 12 maanden direct na het opstaan, wel eens alcohol gedronken om de zenuwen de baas te worden of om van een kater af te komen? |
Maar dan ben ik mijn klant gelijk kwijt!
Deze gedachte is een gedachte die veel mensen hebben waardoor zij aarzelen om deze onderwerpen aan te snijden en soms ook aarzelen om door te sturen naar verslavingszorg. Want eenmaal daarheen gestuurd zie je ze voorlopig niet meer terug.
Dat is doodzonde want wij fysio’s maken een hoop contact-uren met onze klanten. Daar zouden we veel mee kunnen doen in plaats van, als voorbereiding op of in het verlengde van een verslavingsbehandeling.
NEE, ik raad niet aan om op de stoel van de verslavingsdeskundige te gaan zitten… maar ik raad ook niet aan om jouw mogelijkheden gelijk maar allemaal in te leveren.
Het is juist ook voor de verslaafde patiënt in kwestie belangrijk dat een boodschap zich kàn herhalen. Als je deze groep gelijk maar doorstuurt naar het zwaarste echalon haal je ook de mogelijkheid weg om te ervaren dat er zelf nog veel te doen is.
hot topic!
Aan de andere kant zijn we natuurlijk soms ook bang dat we onze patiënten tegen het hoofd zullen stoten waardoor we ze kwijt zullen raken. Niet onterecht, want als je het verkeerd aanpakt zie je ze inderdaad nooit meer terug. Maar dat is vooral afhankelijk van de toon waarop je dit doet.
Motivational Interviewing* is waarschijnlijk wel belangrijk om je eens in te verdiepen, niet alleen voor verslaving maar voor alle klachten die duidelijke leefstijl veranderingen nodig hebben. Maar zeker ook voor de patiënten die naast hun puur fysieke klachten ook last hebben van een verslaving, juist omdat dit een manier van praten is met de klanten (cliënten/patiënten) waarin respect voor de eigen keuzes op de voorgrond staat, ook als dat de keuzes zouden zijn die jij als behandelaar anders zou maken… (nou ja, we doen allemaal wel eens dingen die niet helemaal handig zijn in ons gedrag.. maar als we er over praten dan… uhhh) 😉
Zonder dollen, wanneer je de juiste toon kunt leren vinden dan is het waarschijnlijk juist eerder een klanten binder wanneer jij één van de fysiotherapeuten bent die wèl met de mensen meedenkt, niet alleen maar “oefeningen voorschrijft” maar probeert om deze ook in te passen en aan te passen aan de wensen en motivaties van degene die ze moet gaan doen in haar/zijn leven.
Sta wel even stil bij:
Er zijn wel een paar dingen die je moet weten en in het achterhoofd moet houden:
simpele oplossingen werken niet
Wanneer je wat heen-en-weer klikt op -bijvoorbeeld- deze site over verslaving, dan ben je er al snel achter dat verslaving een complex bio-psycho-sociaal is. Complexe problemen kunnen niet met simpele oplossingen worden opgelost dus stap niet in de simpele oplossingen die logisch klinken. Als het zou werken dan had jou klant het al lang opgelost. “Goede voornemens”, “Just say NO!”, “eventjes stevig overtuigen” of “eens streng toespreken” zijn vooral ‘oplossingen’ die aan de -vooral zelf enorm gemotiveerde- omgeving een erg lekker gevoel geven maar waar de klant met verslaving of afhankelijkheid erg weinig aan heeft op langere termijn.
biologische verslaafd is niet hetzelfde als emotioneel afhankelijk
Hier valt heel veel over te vertellen en veel mensen gebruiken “verslaving” en “afhankelijk” door elkaar, maar het geeft vaak wel overzicht als je die twee uit elkaar trekt. De biologische verslaving die de klant vaak het beste kan herkennen aan de lichamelijke signalen van craving/trek, de blikvernauwing die vaak nog het beste te vergelijken zijn met het niveau van honger, terwijl de emotionele gevoelens eerder uitschakelen. Dat is anders bij de emotionelere afhankelijkheid waarin we als mens meer zijn gaan gebruiken om bepaalde gevoelens te verdoven of te overschreeuwen, of omdat we alleen nog maar in staat zijn om bepaalde dingen mee te maken als we gebruikt hebben (als uitrusten, of juist dansen of mensen ontmoeten)
Mensen met een verslaving gebruiken helemaal niet omdat het lekker is
Het is een misverstand om te denken dat die verslaafden “lekker” zitten te gebruiken. Dat je blijft gebruiken omdat het op een vreemde manier belangrijk voelt om te blijven gebruiken terwijl het eigenlijk al lang niet lekker meer is. Juist omdat het “haakje” van het middel zich heeft ingegraven in de nucleus accumbens, in het gebied dat het gevoel geeft dat dingen biologisch belangrijk zijn, zijn mensen “hooked” geraakt. Verslaafde mensen genieten net zo van hun gebruik als iemand die een week niet heeft gegeten nog in staat is om te genieten van eten. Dat wordt niet genoten omdat het “lekker” is, dat wordt zo snel mogelijk opgeschrokt omdat het biologisch belangrijk voelt om gegeten te hebben. Dat zie je bijvoorbeeld ook aan de grootte van de slokken die bij trek steeds minder de uitstraling hebben van “nippen” of “de smaak genieten” maar de slokken worden steeds groter en iets als “mindful drinken” wordt steeds lastiger.
biologische verslaving staat niet aan-of-uit
Zoals bij iedere diagnose op bio-psycho-sociaal niveau is de diagnose “verslaafd” niet binair, niet wel-of-niet”. Juist de geleidelijkheid maakt het soms lastig om te erkennen en juist die geleidelijkheid is ook zo belangrijk om te erkennen. Wanneer je mensen vraagt of ze “verslaafd zijn of niet” dan krijg je alleen bij de AA of in de detox een volmondig “ja”. Maar wanneer je vraagt: “als jij jezelf een cijfer moest geven voor verslaving als aandoening tussen de 0 en de 10” dan krijg je veel meer antwoorden waar je ook iets mee kunt gaan doen. Want juist in de nuancering “wanneer heb je er meer en wanneer heb je er minder last van?” zit de ruimte voor een constructieve dialoog.
Stoppen is niet zo moeilijk
In tegenstelling tot wat mensen vaak denken is stoppen niet zo zwaar. Gestopt blijven blijkt vaak eigenlijk veel lastiger. Natuurlijk, als je niet aan het gebruiken bent terwijl je verder heel erg met gebruik bezig bent (en het lichaam zich dus op gebruik voorbereidt) dan voelt dat heftiger dan mensen zonder verslaving zich kunnen voorstellen. Maar als je er bij stil staat en gemotiveerd bent geraakt dan is stoppen soms nog veel makkelijker dan gecontroleerd gebruiken. Maar op langere termijn omgaan met de gevoelens die er onder de verslaving kunnen zitten, dat is een ander verhaal. Dat vereist vaak aandacht geven aan gevoelens of emotionele herinneringen die je tot dat moment chemisch in de hand hebt gehouden. Herkennen en erkennen dat er behoeften bestaan die serieus zullen moeten worden genomen op een andere manier dan door ze “chemisch weg te poetsen”. Een open gesprek dat de weggepoetste gevoelens openminded bespreekt kan mensen erg helpen om er over na te denken hoe ze die aspecten van zichzelf een plek kunnen geven.
Stappen die je kunt zetten met de patiënt
Er zijn een aantal stappen die ik online heb gezet omdat ik het onterecht vindt dat deze informatie alleen beschikbaar is achter de voordeur van instellingen.
onderzoeken van het gebruik
Juist om te onderzoeken wat de redenen nou eigenlijk zijn waarom gebruik wel aantrekkelijk is, blijkbaar, en op welke momenten, is het handig om mensen een een week, of misschien zelfs twee weken met behulp van deze lijst* te laten onderzoeken wanneer zij willen gebruiken. Er hoeft niets minder gebruikt te worden maar door het gebruik te onderzoeken zonder dat je gelijk begint met “stoppen” (wat vaak meer een ‘genezingsreflex’ is waar we inschieten voordat we het probleem eigenlijk goed onderzocht hebben) Want als er nou één aandoening is met -vaak onbegrepen- ‘ziektewinst’ dan is het wel verslaving.
nadelen tegenover voordelen
Mensen praten vaak vooral over de nadelen van gebruik tegen hun behandelaars maar ze gebruiken natuurlijk wèl, dus er zullen ook wel voordelen aan zitten. Daarom is soms een ‘advocaat van de duivel’-aanpak tegenover de “goede voornemens” zinniger dan een motiverende pep-talk. Als we duidelijk en zonder verwijtend vingertje onderzoeken (bij voorbeeld naar aanleiding van de nadelen-voordelen balans*)wat de nadelen en de voordelen zijn van enerzijds “gewoon doorgaan met gebruik” en anderzijds de voordelen en de nadelen van het controleren van gebruik (en dat hoeft niet gelijk “stoppen” te zijn, dat kan ook “gecontroleerd gebruik” zijn -als dat dan maar over langere tijd kan worden volgehouden, want als dat telkens niet lukt dan is het uiteindelijk toch vaak makkelijker vol te houden om gestopt te blijven door helemaal met gebruik te stoppen en en “niet-gebruiker” te worden.
de waarom-wel-redenen op een rij
Wanneer deze lijstjes zijn ingevuld of wanneer een open gesprek hierover plaats kan vinden met jou als behandelaar, dan kan je proberen om samen met de klant een breder begrip te ontwikkelen voor de redenen waarom (en in welke situaties of in welke mindsets). Een lijstje met voordelen* stelt jullie beiden in staat om eens rustig na te denken over vragen als:
- misschien zouden er wel alternatieven mogelijk zijn voor deze reden
- misschien is dit gevoel (deze herinnering, deze gedachte) ook wel uit te houden zonder gebruik, eventueel met behulp van ontspannings- of ademtechnieken
- misschien is het ook wel een voormalig voordeel waar inmiddels afscheid van genomen kan worden
- …of vaak een combinatie van het bovenstaande
Juist omdat fysiotherapeuten redelijk “hands-on” zijn in hun aanpak 😉 denk ik dat een aantal redenen goed besproken kunnen worden met een fysiotherapeut, en indien je merkt dat het gebruik problemen toedekt die groter zijn dan de gesprekken waarvoor jij opgeleid bent, dan kan je gerichter verwijzen.
trek hoort er bij
Het voelen van “trek” (ook wel “craving” genaamd) is de kern van verslaving, dat hoort erbij. Het heeft heel, heel erg weinig zin om dat gevoel weg te willen werken, waar het om draait is dat je jezelf tegen de gedragskant van dat gevoel kunt leren verzetten met een beetje hulp. “Dat moet je zo niet voelen” is eigenlijk altijd al een onzinnige opmerking maar zeker in het geval van craving is het niet professioneel. “Leer dat gevoel tijdig te herkennen als prodroom zodat je eerder kunt reageren” dat is een realistischer benadering van craving en “leer dat gevoel uit te houden zonder er wat mee te gaan doen”. Dat is vaak wel een punt van aandacht dat iemand naar aanleiding van deze ABCDaaa handleiding* best aan kan leren met voldoende oefening.
uitglijden hoort er vaak bij
Omdat ieder leerproces rond een ingewikkeld probleem “uitglijders” kent en jij als betrouwbare gesprekspartner mogelijk iemand bent waar mensen vertrouwen in hebben, is de kans best groot dat uitglijders met jou besproken worden. Vaak wordt dat een beetje gebracht als “logisch toch in deze situatie?” en dat is ook zo! Maar dan wordt vaak de volgende vraag vergeten: wat wil je ervan leren? (om herhaling te voorkomen)*
Want ook het beantwoorden van deze vraag -wederom zonder bevoogdend te worden- is wezenlijk om grip te krijgen op het eigen gedrag (gebruiksgedrag).
Een gesprek over het verschil tussen uitglijden en wegglijden* is daarvoor wel erg nuttig. Want als gezegd, zowel wij als omgeving als ook de klant zelf denkt daar te zwart/wit over.
uitglijden is niet wegglijden
En het is ook belangrijk om daar verschil tussen aan te brengen, jij als therapeut en ook de klant zelf, bijvoorbeeld met dit formulier*. Wegglijden is iets dat gebeurt als iemand niet meer in staat is om zichzelf in de hand te houden. Dus de oplossing is ook zelden te vinden in iets dat de persoon in kwestie zelf moet doen, vaak draait het er om dat iemand de omgeving in gaat schakelen: familie, vrienden of professionals.
Professionele grenzen bewaken
Natuurlijk is het naar aanleiding van bovenstaande vragen aantrekkelijk om gesprekken aan te gaan die mogelijk inderdaad meer opleiding, kennis of ervaring vereisen. Motivational Interviewing* is een goede start maar veel wezenlijker is het (h)erkennen van jouw eigen grenzen in deze. Het is een goed idee om te denken aan doorverwijzing wanneer je in gesprekken merkt dat jij als professional merkt dat je jezelf begint te ergeren aan jouw klant, of dat jij zo veel begrip voor jouw klant begint te krijgen dat je jezelf ook afvraagt of stoppen wel een goed idee is met een hopeloze ondertoon in je gevoelsleven. Ook als je na afloop van een behandeling merkt dat je iemand “de les aan het lezen was” dan is het waarschijnlijk de hoogste tijd om eens te denken over verwijzing.
Vragen naar aanleiding van bovenstaande?
• Gratis en zonder verplichtingen •
zelfs geen email-adres als je niet wilt 🙂
controleerjeverslaving.nl 